sobota, 28 września 2013

Ja, inny. Kronika przemiany - Imre Kertész [recenzja książki]

   Poprzednie książki Kertésza, które czytałem (Język na wygnaniu i Likwidacja) zrobiły na mnie duże wrażenie i oceniam je pozytywnie. Może z tego powodu nastawiłem się również dobrze do Ja, inny. i niestety się zawiodłem.

   To zbiór luźnych przemyśleń autora, które w sposób bardziej obszerny możemy poznać w innych jego dziełach (czy to późniejszych czy wcześniejszych). Tutaj przeskakuje z tematu na temat, co moim zdaniem jest niesamowicie męczące. Chwilami można nawet odnieść wrażenie, że kończy rozpoczętą myśl w pół zdania.

   To ciekawy "pokaz slajdów" z paru lat jego życia (lata 90') - jego pracy i podróży. Jeśli zebrać to jednak w całość, to wyłania się obraz człowieka, który nie ma własnej tożsamości, nie czuje się ani Węgrem, ani Żydem, choć tego ostatniego by chciał.

   I choć tytuł mówi nam "Kronika przemiany", to ja żadnej przemiany nie widzę. Kertész zdaje się cały czas stać w miejscu, nie mogąc znaleźć dla siebie innej roli w życiu.



wtorek, 24 września 2013

Adopcja (Örökbefogadás) 1975 reż. Márta Mészáros

   Kolejny znakomity film udowadniający, że węgierskie kino stało kiedyś na bardzo wysokim poziomie.

   Główną bohaterką jest mieszkająca w niewielkiej wsi wdowa Kata Csontosné, robotnica fabryczna szukająca szczęścia w romansie ze ślusarzem Jóską. Bardzo chciałaby mieć z nim dziecko i stara się go do tego przekonać, gotowa nawet wychowywać je samotnie. Partner jest jednak nieugięty i odmawia. Kiedy pewnego dnia w jej domu pojawia się szukająca schronienia nastolatka z pobliskiego ośrodka wychowawczego, Kata daje jej dach nad głową. Między kobietami zaczyna rodzić się więź.



   Trochę naciągane wydaje mi się, że dojrzała, samotna kobieta tak łatwo godzi się na ukrywanie u siebie zupełnie obcej osoby, o niezbyt dobrej opinii. Pomijając jednak ten problem, byłem pod ogromnym wrażeniem filmu. Oto spotkały się dwie nieszczęśliwe kobiety, jedna pozbawiona nadziei na dziecko, druga odrzucona przez rodziców. Jak łatwo przewidzieć, zaczynają powoli uzupełniać sobie te braki.

   Znakomicie spisała się Katalin Berek (Kata), bardzo przekonująco odgrywając swoją rolę. Reszta obsady i ich praca również zachwycają, nadając obrazowi autentyzmu.



   Ten dramat psychologiczny znakomicie podejmuje tematykę społeczną. Pokazuje trudną sytuację kobiet ma Węgrzech (będących zawsze krajem patrialchalnym), które starają się zawalczyć o swoje szczęście często w świetle prawa, ale na przeciw obyczajom. W takich momentach szczególnie żałuję swojej ignorancji w temacie polskiego filmu, bo chętnie dokonałbym jakiegoś porównania. Ale jak to mówią: tak mało czasu, a tak dużo książek i filmów...


niedziela, 22 września 2013

Papryka, sex i rock’n’roll (Made in Hungária) 2009 reż. Gergely Fonyó

   Z filmem tym wiązałem spore nadzieje. Już sam pomysł zdawał się wnosić sporo świeżości, bo oto i musical z rozmachem. Tego jeszcze nie grali! I chociaż nie lubię tego gatunku, w końcu się przemogłem. Czego to się nie robi dla nauki...

   Fabuła jest z pozoru prosta. Rodzina Fenyö wraca na Węgry w połowie lat 60'. Nastoletni Miklós przywozi ze sobą amerykańskie ubrania, płyty i styl bycia. Nie budzi to zachwytu lokalnych władz, za to czyni bożyszczem wśród rówieśników. W nowym środowisku sposobem na przeżycie staje się dla niego rock'n'roll.

   Tak to wygląda. Ze względu na moją niechęć do wszelkich filmowych pląsów i śpiewów, na obiektywizm musiałem się wysilić, tym bardziej tutaj, gdzie zjawiska te przybrały skalę masową.



   Skupmy się na zaletach (film zrobiony jest w specyficzny sposób, więc ciężko mi go oceniać, a nie chciałbym wydawać negatywnej opinii spowodowanej jedynie moją wewnętrzną niechęcią). Świetne zdjęcia (podobnie jak przy Wolność i miłość), operator Sándor Csukás powinien dostać za nie jakąś nagrodę. Pierwsza scena z samolotem jest urzekająca i taka hollywódzka wręcz. Zadbano o odwzorowanie realiów epoki: stare samochody, ubrania, budynki, szyldy, ludzka mentalność na miarę buraka cukrowego. Wszystko jest jak należy - nie jedna polska produkcja historyczna, nie może się równać z tym musicalem.

   Dalej, obsada. Myślę że nie łatwo jest śpiewać, tańczyć, wygłupiać się, od czasu do czasu przybrać poważną minę, i tak w kółko. A jednak się udało. Gra aktorska według mnie wypadła całkiem przekonująco i naturalnie. Wszystko jest podkolorowane i pokazane na wesoło. Twórcy trzymają się tej konwencji przez prawie cały film. Dopiero przy końcu zaczyna się robić poważnie, co wprowadza trochę zamętu, gdy już przyzwyczailiśmy się do nieustannego pajacowania bohaterów.



   Postacie są przejaskrawione. Partyjniak, tajniak, milicjanci - wyglądają jak żywcem wzięci z dowcipów. Nadaje to pewien klimat i pasuje do obrazu całości (chociaż pod koniec, przesłuchanie na komisariacie wypada dość realistycznie i brutalnie). Momentami jest naprawdę zabawnie i można się pośmiać z osób i sytuacji. Młodzież również wprasowuje się w pewien schemat, mamy popularnego kolesia, badassa, dziewczyny imprezowe, dziewczyny ułożone i z zasadami, frajerów, itd. To daje nam ciekawy przekrój osobowości, które mieszają się w sposób wybuchowy.

   Fabuła prowadzona jest w ciekawy sposób, co jakiś czas zaskakuje - twórcy nie odkrywają od razu wszystkich kart. Nudzić się w każdym razie nie można. To świetna pozycja dla miłośników gatunku i powód do chwały dla węgierskiej kinematografii - Amerykanie nie mają monopolu na tego typu filmy.


sobota, 21 września 2013

A piacere 1976 reż. Zoltán Huszárik

   Nie mogąc się przemóc do obejrzenia Papryka, sex i rock'n'roll, postanowiłem poszperać na YT w poszukiwaniu czegoś ciekawego. Trafiła mi się przypadkiem playlista z węgierskimi krótkometrażówkami, z których jedną chciałbym przedstawić.

A piacere 1976 reż. Zoltán Huszárik

   To krótkometrażowy dokument poświęcony cmentarzom z elementami surrealistycznymi i historycznymi. Nie jest to zwykły film, ma jakiś klimat i pobudza wyobraźnię, ale ciężko go zrozumieć w całości. To jakby zlepek skojarzeń ze śmiercią. Ciekawy, lecz średnio udany eksperyment. Zaznaczam, że momentami jest bardzo drastycznie, szczególnie gdy pojawia się wątek Holocaustu. Przy czym to chyba najbardziej przejmująca i spójna część filmu. Można powiedzieć, że całość to taka wędrówka przez historię razem ze Śmiercią. Czasem łaskawą, a czasem okrutną, ale zawsze nieubłaganą.


   Najbardziej urzekł mnie fragment od 6.00 do 6.45, może ze względu na muzykę, a może przez te śliczne rzeźbione i malowane kapliczki/nagrobki(?). Polecam zatrzymać się przy tym na chwilę.

   Warto zobaczyć choćby dlatego, że Zoltán Huszárik był jednym z założycieli Studia im. Béli Balázsa, w którym węgierscy twórcy mieli względną swobodę tworzenia, nie niepokojeni przez cenzurę i bezpiekę. To właśnie tam podejmowano liczne eksperymenty filmowe, szukając nowych środków wyrazu.



   Przy okazji, A piacere skojarzyło mi się z kilkoma animacjami krótkometrażowymi, które miałem przyjemność już tutaj recenzować. Tam temat przemijania jest jednak pokazany bardziej subtelnie (no może za wyjątkiem Martwego punktu).


   Film zobaczyć można tutaj:
http://www.youtube.com/watch?v=ct-FwdNa9wE

To moje pierwsze zetknięcie z Zoltánem Huszárikiem, do którego Sindbada i Csontváry dopiero się przymierzam.




piątek, 20 września 2013

Córy szczęścia 1999 reż. Márta Mészáros

   To mój pierwszy film Márty Mészáros. Z twórczością tej węgierskiej reżyserki zmierzyć się chciałem już dawno, ale jakoś nie było czasu (a i filmy ciężko dostępne). Wstyd jednak nie znać, gdyż to jedna z ważniejszych postaci madziarskiego kina, dodatkowo blisko związana z Polską.

Krótki opis:
Akcja zaczyna się w Rosji. Natasza, nauczycielka języka angielskiego, postanawia zabrać się ze swoją przyjaciółką Wierą "na handel" do Polski. Jedzie z nimi córka Nataszy - Masza. Początkowo jest sielankowo, kobiety bez problemu docierają do Warszawy i rozpoczynają sprzedaż swoich towarów na stadionie. Wkrótce Wiera zostaje zamordowana w tajemniczych okolicznościach. Na czas policyjnego śledztwa matce i córce zostają zabrane paszporty i zarekwirowany towar. By przeżyć, Natasza decyduje się zostać prostytutką...

   Przyznacie, zaczyna się ciekawie. Mnie film ten przypomniał przy okazji dawne czasy, kilkanaście lat temu, gdy jeszcze Rosjanie i Ormiańcy przyjeżdżali do Polski (nie tylko do Warszawy) "na handel" w większych miastach. Zawsze gdzieś znajdował się bazar, na którym można było kupić niemal wszystko i to po okazyjnej cenie. W sumie nadal gdzieniegdzie tak jest, ale to już jakby nie to samo...

   Dobra, dobra. Ja tu zaczynam sentymentalnie popadać w zachwyty, a zachwycać się nie ma nad czym, przecież historia tragiczna. Wracajmy do tematu.

   Rosyjskie dialogi w mojej wersji nie były tłumaczone (a może innej wersji nie ma?), co trochę uprzykrzało oglądanie, zmuszając do wysiłku. Nie jojczyłbym nad tym, gdyby to były pojedyncze wymiany zdań, ale niestety, pół filmu jest przegadane po rosyjsku.


   Gra aktorska i zachowanie statystów na planie zasługują na pochwałę, całość wyszła naprawdę naturalnie. Najlepsza była odtwórczyni głównej roli - Olga Drozdova, która świetnie wykreowała swoją bohaterkę,  przy tym była jakaś taka urzekająca :) (aż mam ochotę zobaczyć z nią więcej filmów). Jeśli już wymieniam z nazwiska, to jeszcze Olaf Lubaszenko, grający pomniejszego bandziora całkiem nieźle się spisał, wypadając bardzo przekonywająco, chociaż jego wątek można było moim zdaniem rozwinąć. A Nowicki? Ma chyba wrodzony talent do bycia zimnym, wyrachowanym draniem.

   Trochę się zagalopowałem, ale nie szkodzi. Kolejna rzecz, na która chciałbym zwrócić uwagę to nieco zakamuflowana, ale widoczna niechęć Polaków do Rosjan. Widać to w paru scenach, nieraz zaznaczone jedynie kilkoma gestami czy minami. Chociaż nie możemy mierzyć się z Rosją na arenie międzynarodowej, to chociaż na własnym podwórku wolno nam pokazać trochę pogardy i niechęci pojedynczym jej obywatelom. Jasno widać, że chociaż w Polsce jest źle i ciężko, to tam na wschodzie, jest jeszcze gorzej.

   Znakomicie ukazana jest przemiana Nataszy i Maszy. Matka nie godzi się na swoje upodlenie i bardzo je przeżywa, nie dając jednak tego poznać przed alfonsem czy klientami. W pewnym stopniu wynagradzają jej to luksusy, z których może korzystać i szczęście córki. Kiedy już myślimy, że przywyka do tego, okazuje się, że nadal targają ją wewnętrzne sprzeczności. Zaś Maszy podoba się nowy stan rzeczy i nie chce wracać do domu. Dowiedziawszy się o profesji matki, usprawiedliwia ją, a nawet... podziwia. Daje to do myślenia i przypomina o sobie pod koniec filmu.


   Żeby za dużo nie spojlerować, to trochę ponarzekam na formę. Przeciąganie scen łóżkowych trochę mnie znużyło. Gdybym chciał zobaczyć erotyka to bym po niego sięgnął, mimo to dostałem obraz pieprzenia jakby w gratisie. Nie posuwa to akcji do przodu, przypominając raczej sztukę dla sztuki.

   Internauci w dyskusjach pytają: czemu nie znalazła sobie innej pracy, tylko się sprzedawała? Pada na to odpowiedź, bo innej pracy nie było. Cóż, prawda jest gdzieś po środku. W latach 90' czasach szalejącego bezrobocia, Rosjanka bez paszportu, pozwolenia na pracę i znajomości języka nie mogła liczyć na legalną pracę, ale myślę że coś na czarno by się znalazło, jeśli nie od razu to po jakimś czasie. Natasza zaś jakby pogodziła się ze swoją nową profesję. Gdyby znalazła robotę na czarno na zmywaku, za pewne musiałyby przeprowadzić się z luksusowego mieszkania do sutereny i jeść chleb z masłem. Ale tak żyło wielu biednych ludzi w naszym kraju. Dlatego według mnie, nie należy jej usprawiedliwiać, mówiąc że było to jedyne wyjście, nie, Natasza po prostu poszła na łatwiznę.

   I tak właśnie wypadło moje pierwsze i wiem już, że nie ostatnie spotkanie z twórczością pani Mészáros.



środa, 18 września 2013

Kangur (A Kenguru) 1975 reż. János Zsombolyai

   Nauki języka ciąg dalszy :) Tym razem postanowiłem zmierzyć się z dostępnym na YouTube Kangurem z 1975 roku w reżyserii Jánosa Zsombolyai (debiut reżyserski tego znanego operatora). Na film ten miałem ochotę już od dawna. To sympatyczna historia nieco narwanego, ale porządnego chłopaka, który jest kierowcą ciężarówki na trasach krajowych, a marzy by jeździć za granicę. Poznajemy jego prześmieszne momentami perypetie  bujne życie towarzyskie. W nieco nieporadny sposób szuka on swego miejsca w świecie, gdyż nie zadowala go węgierska rzeczywistość. Podchodzi jednak do sprawy solidnie (uczy się angielskiego).

   Warto zwrócić uwagę na obraz Węgier z tamtych lat. Z jednej strony bieda (rozsypujące się domy, ubogie na pierwszy rzut oka wyposażenie mieszkań), a z drugiej pierwsze oznaki "gulaszowego komunizmu" (atrakcyjne kawiarenki, spora liczba samochodów na ulicach). W paru scenach przedstawione są wielkie budowy, możemy zatem wysnuć wniosek, że kraj cały czas się rozwija i jeśli ma jakieś problemy, to z pewnością przejściowe (niestety rzeczywistość okazała się nie tak optymistyczna).



   Sceny na drogach skradły mi serce, jak zawsze gdy widzę sporo samochodów z bloku demoludów. Ujęcia całkiem niezłe, tak że i w Hollywood by się nie powstydzili. Do tego udało mi się wyhaczyć parę polskich samochodów.

   Nie potrzeba znajomości języka, by zrozumieć ogólny zarys fabuły i problemy głównego bohatera. Sądzę że to zasługa zdjęć i montażu, które w obrazowy sposób ukazują nam rozwój akcji, podczas gdy dialogi są jedynie pewnym dopełnieniem.

   Jeśli ktoś lubi hipisowskie klimaty/modę w stylu europejskim to dobrze trafił. Tu można nacieszyć się zarówno charakterystycznymi ubraniami i fryzurami jak i dopasowaną muzyką, zespołów węgierskich z tamtych lat.




Tutaj można zobaczyć cały film:



wtorek, 17 września 2013

Język na wygnaniu - Imre Kertész [recenzja książki]

   To zbiór esejów, listów i zapisów z wykładów. Łączą je przemyślenia autora na temat emigracji, tożsamości, Holocaustu i totalitarnych dyktatur rządzących jeszcze nie tak dawno Europą. To całkiem ciekawe połączenie, a wątki te przeplatają się w wzajemnie w zamieszczonych tekstach.

   Największy nacisk, Kertész swoim zwyczajem kładzie na Holocaust. Stawia ciekawą tezę, iż Holocaust nie miał nic wspólnego z antysemityzmem, dopatrując się czynnika sprawczego w upadku cywilizacji. Szuka tego przyczyn, zastanawiając się czy wpłynęło to na zmianę ludzkiej natury, czy może ta zmiana nastąpiła wcześniej i skutkiem tego doszło do tej tragedii. W osobnych rozważaniach próbuje nakreślić obraz Europy i świata po Auschwitz, a także jego wpływ na literaturę.

   Całkiem słusznie stwierdza, że obozy koncentracyjne znane są współczesnym ludziom z książek i filmów, które przedstawiają to w różny sposób. Po wojnie temat był przemilczany w bloku wschodnim (ze względu na podobieństwo do Gułagu), by po 89 roku stać się towarem medialnym. To zjawisko sprawia, że nikt nie stara się zastanowić głębiej nad tematem i spróbować wczuć w sytuację ofiar. Przechodzimy nad tym do porządku dziennego. Podobnie jak nad tymi, którzy przeżyli.

   I tak, obraz niemieckich obozów koncentracyjnych już się wykrystalizował w zbiorowej świadomości, a przynajmniej przybrał pewne ogólne wyobrażenie, różniące się szczegółami w zależności od książki czy filmu, który go podejmuje. Na obraz Gułagu zaś, trzeba jeszcze poczekać (tak autor pisał ponad dwadzieścia lat temu, ale myślę, że słowa te są nadal aktualne).

   Sporo miejsca poświęca jest socjalizmowi, życiu w nim i piętnie jakie wywarł na wszystkich obywatelach. Kertész pisze głównie na własnym przykładzie, ale i my, Polacy którzy mamy podobne doświadczenia historyczne, możemy się identyfikować z tymi poglądami.

   Zwraca szczególną uwagę na inteligencję i te jednostki spośród niej, które pomagały budować totalitarny ustrój (a część z tych osób lata później pomagała go burzyć). Zastanawia się nad spolegliwością wobec władzy, postawami opozycyjnymi, a także tymi poszukującymi kompromisu.

   Wiele pisze o swojej tożsamości. Nie czuje się Węgrem, gdyż jest Żydem i doznał wielu krzywd ze strony swojej ojczyzny (państwo węgierskie szykanowało go latami i w końcu wysłało jako młodzieńca na śmierć), jednocześnie nie jest religijny, nie zna hebrajskiego i ma nikłe pojęcie na temat kultury i obyczajów żydowskich. Tym samym swojego miejsca nie upatruje w żadnym konkretnym kraju, ani wśród żadnego narodu, stawiając siebie "obok".


   Podsumowując. To naprawdę świetna książka skłaniająca do wielu przemyśleń. Można się z autorem zgadzać lub nie, ale nie da się pozostać obojętnym na jego słowa. Napisana w sposób niezwykle wciągający  i lekki, mimo niełatwych tematów. I chociaż teksty pochodzą sprzed 10-20 lat, to nadal nie straciły na aktualności.








poniedziałek, 16 września 2013

Harmonie Werckmeistera (Werckmeister harmóniák) 2000 reż. Béla Tarr

   To już drugi film Béli Tarra, który obejrzałem. Pierwszym było Potępienie (Kárhozat) z 1988 roku i oczarowało mnie ono zupełnie. W związku z tym po kolejne dzieło tego reżysera sięgnąłem ze szczerą chęcią.

   Ciężko mi pisać tę recenzję nie spojlerując, i nie mam tu na myśli zdradzania pojedynczych wątków czy zarysów, a interpretację filmu minuta po minucie. Obejrzałem całość dokładnie, analizując poszczególne sceny, ujęcia, gesty aktorów, dialogi i postępowanie. Na każdym kroku natykamy się na jakąś alegorię lub symbol i każdy z nich (przynajmniej te które wykryłem) mógłbym i chciałbym przedstawić i zinterpretować. Wiem jednak, że w przypadku wpisu na bloga nie ma to sensu, więc postaram się ograniczyć do paru moim zdaniem najważniejszych elementów.

   Do rzeczy! Film przedstawia wzajemne zależności między: społeczeństwem, władzami, inteligencją i ideologią totalitarną, w czasach gdy ta ostatnia wchodzi na scenę polityczną. Jak pisałem całość zawiera mnóstwo alegorii i symboli, których znaczenie (oglądając za pierwszym razem i bez ściągi) możemy odkryć dopiero w połowie filmu, kojarząc pewne fakty.


   Na przykładzie małego miasteczka i jego mieszkańców, widzimy mechanizmy zachodzące w społeczeństwie w czasie zawirowań dziejowych, bądź kryzysu, gdy do władzy dochodzi dyktatura totalitarna.

   W filmie miejscowość jest alegorią państwa pogrążonego w kryzysie (większość scen jest mroczna, panuje wyczuwalny marazm, widać biedę i pustkę, z rozmów bohaterów dowiadujemy się o coraz to nowych problemach). Przyjeżdża do niego cyrk z wielorybem (to system totalitarny) i Księciem (charyzmatyczny przywódca, dyktator), rozświetla on na chwilę ciemność i daje wrażenie czegoś świeżego i atrakcyjnego. Pobudza to ciekawość ludzi i powoli przyciąga ich. Nawet główny bohater Valuska, jest początkowo zafascynowany nowościami, a utożsamić można z nim inteligencję (jako jeden z niewielu w miasteczku, sprawia wrażenie wykształconego, reszta to "szary tłum").

                 

   W dużej mierze śledzimy tu poczynania przedstawicieli inteligencji w czasie narodzin totalitarnej dyktatury. Część jest nią zafascynowana, część nie chce się angażować, a są i tacy, którzy stają z nią do walki.

   [Przy okazji: ten sam problem poruszony był w jednym z esejów Imre Kertésza, których zbiór zrecenzowałem w następnym wpisie.]

   Jak na dłoni widzimy zmiany nastrojów społecznych. Początkowo szanowany Valuska, proszony był o objaśnianie pozostałym pewnych rzeczy (taniec Układu Słonecznego) i dostarczał informacje (roznosił gazety), by potem być przez tłum traktowany podejrzliwie, z pogardą, a nawet wrogo.

   Jednocześnie z przybyciem cyrku, zaczęły się chuligańskie wybryki, między innymi wybijanie sklepowych szyb (tu skojarzenie z Nocą kryształową). Z biegiem czasu, tłum zaczął robić się agresywny. Valuska przestał być mile widziany, gdy kręcił się po placu i obserwował sytuację, zbierając informacje.


   Zostawiwszy na chwilę tłum, mamy tu obraz skłóconej inteligencji, która dzieli się na dwa obozy: zwolenników (Valuska) i przeciwników cyrku (ciocia Tünde i komendant policji). Są jeszcze tacy, którzy wolą stać na uboczu (pan Eszter, w końcu jednak szantażem zmuszony do działania). Ten stan również przyczynia się do sukcesu Księcia, który zyskuje wśród tłumu coraz większą popularność, podczas gdy dawne elity nie są w stanie podjąć wspólnego działania. Jednocześnie w miasteczku jest coraz gorzej, brakuje węgla, nie wiadomo czy będzie prąd (czytaj: kryzys gospodarczy), szkoła i ratusz zostają zamknięte (czytaj: problemy administracyjne), pojawiają się kłopoty z transportem, słowem wszystko zaczyna się sypać. W takim momencie do władzy dochodzi Książe.

   Policja nie jest w stanie utrzymać porządku (scena z pijanym komendantem w sypialni cioci Tünde). Przeciwnicy cyrku starają się za to zdobyć jakieś informacje o tłumie, który ciągle zbiera się w pobliżu wieloryba i Księcia, ale nie udaje się to (Valuska jest wzgardzony przez resztę - społeczeństwo ma już wyprane mózgi i nie chce słuchać nikogo poza przywódcą).

   Kiedy napięcie sięga zenitu, na rozkaz Księcia tłum rusza niszczyć miasto. Szaleństwu dają się porwać niemal wszyscy. Opamiętanie przychodzi niespodziewanie, gdy zdemolowawszy szpital i pobiwszy większość pacjentów, napastnicy trafiają na bezbronnego staruszka w łazience i sumienie nie pozwala im go skrzywdzić. To bardzo optymistyczny akcent, można wnioskować, że reżyser wierzy jednak w drzemiące gdzieś w naturze człowieka dobro i resztki przyzwoitości (a może tak było w książce i nie chciał odchodzić od oryginału? nie wiem).



   Po tym zdarzeniu, tłum zaczyna się rozchodzić i ze spuszczonymi głowami wraca do domu. Z ukrycia obserwuje ich Valuska, przerażony tym co zaszło, a czym przecież sam był zafascynowany.

   Na drugi dzień w miasteczku pojawia się wojsko. Jest z nim ciocia Tünde, która okazuje się zwyciężczynią, gdyż na całej awanturze zyskała, odzyskując dawną pozycję (wraca do domu i zmusza do przeprowadzki pana Eszter, który wcześniej pozbył się jej). Valuska zaś musi uciekać, gdyż staje się wrogiem publicznym. Ta końcowa sekwencja znakomicie obrazuje efekty rewolucji i decyzji przed którymi stawia ona ludzi, czy tego chcą czy nie.

   To tylko kilka faktów i interpretacji, a jak zaznaczyłem na początku, film aż roi się od ukrytych znaczeń i całość posiada drugie dno. Nie sposób jednak wyliczyć, a i po co? Niech każdy ma trochę radości.

   Podobnie jak w Potępieniu i tu mamy nastrojową muzykę Mihálya Víga, która idealnie dopełnia obraz.

                                 


   Zapraszam do dyskusji w komentarzach wszystkich, którzy widzieli ten film i chcieliby na coś zwrócić uwagę, bądź nie zgadzają się z moimi opiniami.



niedziela, 15 września 2013

Węgierskie spojrzenie. M. Jancsó i I. Szabó, wystawa w Muzeum Kinematografii w Łodzi [relacja].

   Otwarcie odbyło się parę minut po godzinie 17. Liczbę gości można oszacować na trzydzieści osób, co jak na nasze warunki można określić dobrym wynikiem.

   Wernisaż otwierała pani Dyrektor Barbara Kurowska i kurator Mariusz Jarząbek. Niestety z powodu problemów technicznych nie udało mi się zarejestrować przemowy, którą wygłosili na początek, ale z pamięci mogę przytoczyć, że odnosiła się ona do obecnej sytuacji węgierskiej kinematografii, która jest już nieco zapomniana i nie ma siły przebicia przez zalewające nas produkcje z Hollywood.

   Całość zrobiona dużym nakładem sił i na sporej powierzchni wystawienniczej. Wśród zbiorów można było ujrzeć prawdziwe perełki, jak np. polski plakat do Ciszy i krzyku, czy czeski do Ożywczych wiatrów. Towarzyszy jej przegląd filmów Jancsó i Szabó w muzealnym kinie Kinematograf.

   Tutaj parę zdjęć, robionych już na spokojnie, gdy tłum przeszedł. Przepraszam za marną jakość, ale fotografem nie jestem.






sobota, 14 września 2013

Po urlopie - o kuchni węgierskiej.

   Z urlopu na Węgrzech wróciłem co prawda już miesiąc temu, ale dopiero teraz zebrałem się na napisanie tego tekstu. Jak blog o kulturze, to o gotowaniu czasem musi być :) Mój krótki pobyt w sercu Węgier, dostarczył mi kolejnych "wrażeń" i zachwytów nad węgierską kuchnią.

   O wszechobecnej papryce wiedzą wszyscy, więc ten wątek sobie odpuszczę.

   Szczególnie zaskoczyła mnie kawa. Wiedziałem że Węgrzy piją ją w malutkich kubeczkach/filiżaneczkach (50-100 ml) i że jest mocna, ale zetknięcie się z tym jednak trochę mnie zdziwiło. Ja nie mogłem zrozumieć jak Węgrzy mogą się zadowolić, takim jednym łykiem (powiedziałem im, że u nas, z naczyń takiej pojemności to się wódkę pije), a oni nie mogli pojąć dlaczego po wypiciu już trzeciej "kawy" idę po następną. Druga rzecz, że niektórzy tam dużo słodzą i gdy piszę "dużo" to mam na myśli np. kawę z cukrem w proporcji 50/50.
Z herbatą za to na odwrót. Wrzucają jedną torebkę na cały dzbanek, a do tego dużo cytryny. Wychodzi napój herbatopodobny.

   O kolejne zdziwienie przyprawiła mnie zupa pomidorowa, którą dostałem w restauracji. Była tak niesamowicie słodka, że zażartowałem do kolegi, czy aby cukru do niej nie sypią. Na co on, zupełne naturalnie odpowiedział, że i owszem, parę łyżek (!) na garnek, a tak w ogóle to co mnie w tym śmieszy...

   Potem było jeszcze ciekawiej, widziałem między innymi jak się je arbuza z chlebem. Do teraz jednak nie wiem, czy to zjawisko masowe, czy byłem jedynie świadkiem pewnej anomalii :D

   To co my w Polsce nazywamy gulaszem tam jest pörköltem, a gulasz (gulyás) zaś to zupa. Jeśli jesteśmy przy ich zupach, to wiele z nich bazuje na podobnej zasadzie: papryka, mięso (wołowe, nie jak u nas wieprzowe) i ziemniaki. Zależnie od wykorzystanych innych składników, można uzyskać odmienne dania.
Do zup często wciskają paprykę z tubki lub inne "pasty smakowe", których mają od groma (czosnkowa, do gulaszu, z czerwonej cebuli...). Wszystkie te przyprawy dodają daniu mocy. Podobnie jak wkrajanie ostrej papryki, która momentalnie traci w zupie moc, ale sprawia że całość staje się pikantniejsza.

   Bardzo polubiłem węgierskie kiełbasy. Szczególnie suchą, zaprawianą papryką, która ma w środku piękny czerwony kolorek i niesamowity smak. Niestety zapomniałem nazwy.

   Kończąc chciałbym jeszcze ponarzekać na piwo. No cóż, mówiąc bez ogródek: szczyny. Węgrzy mają ledwie kilka browarów, które wypuszczają na rynek zaledwie parę sikaczy, porównywalnych do naszych koncerniaków. Resztę piwa ściągają z Austrii i Niemiec. Nie jest ono u nich zbyt popularne i chyba przez jakiś czas nie będzie. Ja w czasie swojego pobytu starałem się każdorazowo pić coś innego i niestety ani jedno piwo nie przypadło mi do gustu (austriackie i niemieckie tez smakowały jak jakieś siurki).

   Wbrew temu co mówią niektórzy dzisiejsi turyści dawniej jeżdżący na Węgry, handel arbuzami przy drogach nie zniknął - trzeba tylko pojechać na głęboką wieś, gdzie czas się zatrzymał ;)



   W następnym wpisie, krótka relacja z otwarcia wystawy Węgierskie spojrzenie w Muzeum Kinematografii w Łodzi.

poniedziałek, 9 września 2013

Węgierskie spojrzenie. Wystawa poświęcona twórczości M. Jancsó i I. Szabó w Muzeum Kinematografii w Łodzi.

   Jako że blog poświęcony jest węgierskiej kulturze, to i warto napisać coś o bieżących wydarzeniach.

   12 września (czwartek) w Muzeum Kinematografii w Łodzi, odbędzie się otwarcie wystawy "Węgierskie spojrzenie", poświęconej twórczości Miklósa Jancsó i Istvána Szabó. Towarzyszyć jej będzie zaczynający się już 10 września przegląd ich filmów.

   Zachęcam wszystkich z Łodzi i okolic :)




niedziela, 8 września 2013

Likwidacja - Imre Kertész [recenzja książki]

   Bohaterem tej książki jest... zmarły. To B., urodzony w Aushwitz pisarz, który popełnił samobójstwo jeszcze przed rozpoczęciem się akcji powieści. To z kolei stało się impulsem dla jego przyjaciela, redaktora Keserű, do podjęcia poszukiwań napisanej przed śmiercią ostatniej "wielkiej" powieści B. Wraz z postępami w swoim prywatnym śledztwie, Keserű odkrywa mroczne tajemnice przeszłości.

   Likwidacja to książka wyjątkowa. Łączy w sobie elementy kryminału i powieści psychologicznej. Napisana jest w sposób przemyślany i złożony. Wraz z biegiem akcji i kolejnymi odkryciami Keserű (który ma obsesję na punkcie twórczości B.) powoli odkrywamy coraz to nowe fakty z życia B. Jednocześnie mnożą się zagadki i niejasności, na których rozwiązanie musimy czekać.

   Sam pomysł na fabułę nie jest porywający, ale Kertész przedstawił ją w taki sposób, że wciąga i nie pozwala się oderwać od czytania. Intryga jest skonstruowana tak, że cały czas trzyma czytelnika w niepewności i nasuwa kolejne pytania.

   Całość skłania do refleksji nad sensem życia. Można jak Keserű żyć obsesją na punkcie innego człowieka, czy też jak B., spełnienie widzieć jedynie w autodestrukcji, ale jest jeszcze droga, którą wybrała między innymi Judit - odnaleźć szczęście.

   To obraz tego jak ludzie sami się wykańczają, tak jak B., który urodził się w Auschwitz i czuł jego piętno przez resztę życia, poświęcając wszystkie siły w poszukiwaniu odpowiedzi napytanie: czemu do tego doszło. Stało się to jego obsesją, nie pozwalając mu normalnie żyć i odnaleźć szczęścia, a właściwie to on sam sobie na to nie pozwolił. W moim odczuciu ten wątek został poprowadzony po mistrzowsku. Za to temat Auschwitz był już podejmowany w literaturze tyle razy, że niczym nas tu Kertész nie zaskakuje, stwierdzając, że nie ma na to wyjaśnienia i odpowiedzi.





niedziela, 1 września 2013

Literatura poświęcona węgierskiej kinematografii.

   Chciałbym Wam przedstawić i zwięźle opisać trzy książki, po które sięgam najczęściej szukając informacji na temat węgierskich filmów.

1. Historia filmu węgierskiego István Nemeskürty
   Książka daje całkiem dobry obraz historii filmu na Węgrzech od końca XIX wieku po lata 70' wieku XX. Niestety autor jest dość stronniczy i wyraźnie faworyzuje filmy powstałe w okresie komunistycznym (Węgierska Republika Rad 1919 i WRL po drugiej wojnie światowej) jednocześnie deprecjonując produkcje okresu międzywojennego w sposób pozornie obiektywny i merytoryczny, lecz z okazywaną przy tym wrogością do prawicowych władz i "burżuazyjnej" tematyki filmów. To pozostawia trochę niesmak i stawia wartość książki pod znakiem zapytania. Czy autor pisał to z przekonania? A może był zmuszony działać pod cenzurę?
   Zalecam podchodzić do tej pozycji ostrożnie i sceptycznie.


2. Film węgierski w Polsce A. Horoszczak, A. M. Rutkowski
   To chyba moja ulubiona książka. Zawiera opisy i komentarze do najważniejszych filmów węgierskich lat 60' i 70'. Pozycja bardzo przydatna dla każdego miłośnika filmu węgierskiego.


3. Złota Era kina węgierskiego pod redakcją Roberta Kardzisa i Jana Topolskiego
   To zbiór esejów poświęconych węgierskim filmom lat 60' i 70'. Dają one dużo świeższe spojrzenie, niż wyżej wymienione książki, jednocześnie nieco bardziej ogólne. Polecam jako literaturę dodatkową i uzupełniającą do Filmu węgierskiego w Polsce.



   W swojej bibliotece mam jeszcze kupioną w czasie urlopu na Węgrzech książkę 303 węgierskie filmy, które powinieneś zobaczyć zanim umrzesz (303 magyar film, amit látnod kell, mielőtt meghalsz) Bori Erzsébet, Turcsányi Sándor. Mój węgierski nie pozwala jeszcze przeczytać tej książki, lecz przypomina ona w formie Film węgierski w Polsce, będąc zbiorem opisów i komentarzy do poszczególnych filmów - tutaj wybranych z całej węgierskiej kinematografii od 1916 po 2005 rok.